یادنامه یکمین سالگرد هجرت و شهادت ابوذر زمان ( 26 اریبهشت ماه 1356 و 29 خرداد ماه 1356 ) استاد دکتر علی شریعتی عنوان مجموعه مقالات و سروده هایی در رثای دکتر شریعتی‌ست ( در 200 صفحه ) که در خرداد 1357 توسط جمعی از دوستداران دکتر علی شریعتی منتشر گردیده.
_ « مایۀ پایداریِ هر اجتماع، حیات فکری آن اجتماع است. تا جامعه به حیات فکری دست نیابد، زندگی و حیاتی راستین نخواهد داشت. » بخشی از مقدمۀ یادنامه – ص 9
آغازگر این یادنامه مقدمه‌ای‌ست تحت عنوان « چرا یـــادنـــامه ؟ » و پس از آن « سالنامۀ زندگی و آثار دکتر علی شریعتی » خواننده را به نوشته های اصلی می رساند که عبارتند از :
- · از دیدن خلق، احساس رنج می کرد
- · خصایص روحی یک انسان – علی تهرانی – 4 ذالحجه 1379 – مشهد مقدس
- · غریبان تاریخ - ج ، جهانشهر - متنی در سه بخشِ « از ابوذر تا ابوذر » و « از سید جمال الدین تا میرزا کوچک خان » و « از مسجد هدایت تا حسینیه ارشاد »
- · خط سرخ شهادت – علی اصغر حاج سید جوادی
- · سخنی دربارۀ اسلام شناسی و یادی از اسلام شناس – حسین رزم جو
- · جواب نامۀ دکتر شریعتی به حسین رزمجو
- · سیمایئی از دکتر علی شریعتی – دکتر کاظم سامی
- · یک سال از مرگ دکتر شریعتی می گذرد – دکتر علی شریعتمداری
- · در صحنۀ کنونی نبرد عقاید ضامن پایداریِ هر عقیده‌ای، جهانی شدنِ آنست – پروفسور عبدالجواد فلاطوری
- · شریعتی، شریعتی است – احسان شریعتی
· اثری چند از دکتر شریعتی شامل ؛ « نقش سلام های نماز در نفی تنهائی » - « دو وصیت » - « آخرین نوشته ها »
بخش پایانی یادنامۀ فوق اختصاص یافته به سروده هایی در سوگ معلم شهید دکتر شریعتی که عبارتند از :
- · شعری از امیری فیروزکوهی
- · شعر « سفر هزاره » از خانم طاهره صفارزاده
- · شعر « خرم از این بهار ... » از غلامرضا قدسی
- · شعر « برشی از یک منظومه » از سید علی محمودی
- · شعر « با طلوع کویری از خورشید ... » از ع.م.گ (علی موسوی گرمارودی )
- · شعر « آری اینچنین بود برادر » از علی موسوی گرمارودی
- · شعر « نامدارِ خطۀ شرق » از سید سخاوتعلی خان هراتی
مقالاتِ این یادنامه با نثری انقلابی به تحلیل فضای حاکم و غالب بر دوران دکتر شریعتی و شخصیتِ دکتر(روحی و درونی ) و حساسیت های اجتماعی وی پرداخته و دیدی دوران شناسانه به مخاطب می دهد تا شریعتی را در ظرف زمان خویش درک کند.
فرازهایی از برخی نوشته های یادنامه
***
بخش‌هایی از نوشتۀ «از دیدن خلق احساس رنج می کرد »
_ او در شرایط تاریخیِ خاصی به صحنه آمد که جامعه‌اش دچار سیه روزی ها و تبه روزگاری های فراوانی بود. از خارج دستخوشِ دیو استعمار و امپریالیسم بود و در داخل دچار اژدهای استبداد و فساد و فشار وابسته به استعمار : در داخل شیطان سرمایه داری کمپرادور، موریانۀ ارکان حیات طبقۀ زحمتکشِ رنج دیدۀ تحت ستم بود و پایه های هستی و تعالیِ او را مورد هجوم داشت و از خارج اهریمن کارتل و تراست، پتکِ ویرانگر بنای تکامل وی بود و روند تکامل تاریخی را کند و یا متوقف و یا حتی دچار قهقرا می ساخت.
...
_طبقه‌ای خوب می چرید و خوب می خورد و خوب می پوشید و خوب می نوشید، بی آنکه کار کند و زحمت بکشد و رنجی ببیند. و طبقه‌ای کار می کرد و رنج می دید و زحمت می کشید بی آنکه چیزی ببیند که بخورد و یا بپوشد و یا بنوشد.
...
_دکتر روحی حساس و لطیف داشت و عواطفی رقیق و سریع التأثر، و طبیعی بود که این تبعیض و نابرابری آن روح و روحیه را رنج دهد و آن عواطف و احساسات را جریحه دار سازد و ارتعاش کشد.
...
***
بخش‌هایی از نوشتۀ « خصایص روحیِ یک انسان » از علی تهرانی
_مطالعۀ آثارش از اولین نوشته تا آخرینش، باهدف بودن و جهت داشتن ( آنهم هدفی و جهتی واحد ) و ثابت بودن و تغییر ناپذیریش را مجسم می کند و یکی از گواهان بیشمار من کتاب « دو شهید » اوست که شهید اولش را از اثری متعلق به دورۀ دبیرستان گرفته و شهیدِ دوم را در آخرین روزهای زندگیش به وجود آورده است .
جهت هردو، همانند است: مبارزه با فساد و تجاوز و خودکامگی و نفس پلیدِ شیطانی و بالاخره پیروز شدن بر همۀ فسادها و میل‌های نفسانی و بالاخره حق جویی با نفس پرستی.
...
_ چقدر بی انصافند آنها که بی آنکه به درستی کارش را بررسی کرده باشند ، حتی بی آنکه اهلیت چنین کاری را داشته باشند، با به رخ کشیدناشتباهاتی چند تاریخی یا لغوی یا نظیر اینها، به او تاخته‌اند و این همه آثارِ سازنده و خیرات و برکاتی که از وجود و کارش به اسلام و مسلمانان رسیده نادیده گرفته‌اند. و همانطور که خودش می گفت، چند اشتباه را نتوانستند دربارۀ او گذشت کنند.
***
احسان شریعتی سخن خود را با حدیثی از امام حسین (ع) آغاز می کند که :
« إنْ کَانَ دِینُ مُحَمَّدٍ لَمْ یَسْتَقِمْ إلَّا بِقَتْلِی یَا سُیُوفُ خُذِینِی ... »
سیدالشهداء
"تبارنامۀ خونینِ این قبیله کجاست
که بر کرانه، شهیدی دگر بیافزاید. "
مرثیه – در کوچه باغ های نیشابور
یک سال از شهادت « شمع » گذشت. ابعاد این معراج را در جهاد ناس در سالی که گذشت به یقین رویت می کنیم. روح وارسته‌اش همچون ثار بر خیمه‌های قبائلِ مسلمان می چرخد و به گفتۀ عرفات از او " مبارزی نه تنها ایرانی، بلکه لبنانی و فلسطینی و عالمی " می سازد و خصمش نیز هر روز عمیق تر به یاس و افسوس در می آید که در این جنایت چه خسرانی کرده است.
ما امروز زبانی را از دست داده ایم که لهیب ندایش جانها را بیتاب می کرد و به طرفة‌العین آمادۀ شهادتشان می ساخت.
ما امروز قلبی را از دست داده‌ایم که گنجینۀ درد سالها بود و سالها، " دوهزار و اند سال اسارت " .
ما امروز اندیشه‌ای را از دست داده‌ایم که حلاج و دکارت را آشتی داده بود و ...
در پایان یادنامۀ یکمین سالگرد دکتر شریعتی شعرهای در رثای وی از رهپویان وی می بینیم که جملگی حاکی از تاثیر دکتر در همه لایه‌های فکری و فرهنگی و هنری جامعه می باشد .
در ابیاتی از شعر « امیری فیروزکوهی » می خوانیم :
وان شهید فکر و حـریت که بی پـروای غیر
در جهاد امر حق جان داد و پا در ره فشرد
شادخوار نعمت او باد در جنــات عـــــــدن
کز نعیـــم این جهــانی جز غم مردم نخورد
خانم طاهرۀ صفارزاده شعر طولانی خویش را با یاد علی شریعتی « رهیار بیدار » می آغازد .
سید علی محمودی در شعر نوی با عنوان « برشی از یک منظومه » چنین می آورد :
او آفتاب بود.
موسی نگاه کن!
آنک،
گویی " ابوذر " ست که می خواند
گویی " ابوذر " ست که می شورد.
در دست های او
میراث آفتاب و زمین‌ست
در چشم‌های او
قانونِ صادقانۀ دریا
و کوله بارش
سرشار از حقیقت و ایمان
...
،
و علی موسوی گرمارودی در شعری زیبا با عنوانِ سخنرانی‌یی از شریعتی ( آری، اینچنین بود، برادر! ) مخاطب را با خویش چنین همراه می سازد :
آری، اینچنین بود، برادر!
آری چنین بود ...
شب بود
شب دیرپا بود
بر بستر لوش و لجن ره می سپردیم
مه مرده بود و سوسوی فانوس اخترها، نهان بود
ما، پلکمان باز
اما نه با معنای " بیدار "
از ترس
وز بیم آوار.
ناگه ز اقصای شبِ بد، شام دیجور،
مردی برآمد با چراغی در کف از اندیشه،
ایمان،
و می سرود اما نه، می غرید و می گفت:
از دیو و دد، باری، ملولم
آوخ کجایی، ای بزرگ، ای خوب . " انسان " !
- علی غفاری